Wydanie nieruchomości objętej ZRID

Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, czyli tzw. ZRID, jest zatwierdzeniem podziału nieruchomości oraz wskazaniem tych działek, które mają przejść na własność Skarbu Państwa. Czy dotychczasowi właściciele tych nieruchomości mogą wyrazić jakikolwiek sprzeciw wobec ich wydania? Czy upór i niewydanie nieruchomości mają w tym przypadku sens?

120 dni na wydanie nieruchomości tylko w teorii

Właściciele nieruchomości otrzymują zawiadomienie o wydaniu decyzji ZRID. Sama decyzja jest podstawą do egzekucji wywłaszczenia i wskazuje termin, w jakim powinna zostać wydana nieruchomość. Teoretycznie termin ten nie powinien być krótszy niż 120 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. Jednak obecnie większość decyzji ZRID otrzymuje rygor natychmiastowej wykonalności, co bezpośrednio rzutuje na czas, w jakim powinna zostać wydana nieruchomość. Rygor natychmiastowej wykonalności nakłada na dotychczasowych właścicieli nieruchomości obowiązek natychmiastowego ich opuszczenia i wydania. Zarządca drogi zaś nabywa prawo do objęcia ich w posiadanie i rozpoczęcia prac budowlanych praktycznie w dniu wydania decyzji.

Odwołanie bezskuteczne?

Objęci wywłaszczeniem mają prawo odwołania od wydanej decyzji ZRID. Złożenie go do organu wyższego szczebla w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia pozwoli wstrzymać proces uostatecznienia się wydanej decyzji ZRID. A dopóki ta nie będzie ostateczna, nie będzie biegł termin wyznaczony na wydanie nieruchomości. Jednak odwołanie od decyzji ZRID nie jest wcale skutecznym sposobem na wstrzymanie procesu wywłaszczenia. Po pierwsze, aby odwołanie przyniosło odpowiednie rezultaty, musi wskazywać naruszenie prawa w wydanej decyzji ZRID. Jednak inwestycje drogowe są zaplanowane ze szczególną starannością o kwestie prawne, więc wskazanie uchybień jest z reguły niemożliwe. Poza tym złożenie odwołania nie wstrzymuje realizacji decyzji, które otrzymały rygor natychmiastowej wykonalności.

Wywłaszczenie bez zgody właściciela

W kontekście wywłaszczeń na mocy decyzji ZRID należy pamiętać również o tym, że sama decyzja ZRID ma charakter administracyjny. Tym samym ewentualny brak zgody właściciela nieruchomości na jej wydanie nie ma żadnego wpływu na proces wywłaszczeniowy. Jednym słowem: dotychczasowy właściciel ma obowiązek wydania nieruchomości w wyznaczonym terminie. A co, jeśli mimo wszystko nie dostosuje się do nakazu organu i nie wyda nieruchomości? W takim przypadku zostanie przeprowadzona egzekucja administracyjna. Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w przypadku postępowań egzekucyjnych dotyczących obowiązków o charakterze niepieniężnym mogą być zastosowane poniższe środki egzekucyjne:

grzywna w celu przymuszenia,
odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,
przymus bezpośredni.

Bezsensowny upór?

Jak widać, w przypadku wywłaszczenia na mocy decyzji ZRID dotychczasowy właściciel musi wydać wywłaszczoną nieruchomość. Upór w tym przypadku będzie bezskuteczny. Zamiast utrudniać przeprowadzenia inwestycji poprzez swoją nieustępliwość dotyczącą wydania nieruchomości, lepiej podjąć wszelkie działania, które pozwolą skutecznie zwiększyć kwotę odszkodowania za wywłaszczone mienie. Jednym z nich jest wcześniejsze wydanie wywłaszczonej nieruchomości. Jeśli właściciel wyda ją w ciągu 30 dni, będzie przysługiwało mu prawo do zwiększenia przyznanego odszkodowania o 5% wartości nieruchomości. Należy też pamiętać, że odszkodowanie powinno być zwiększone o dodatkowe 10 000 zł, jeśli wywłaszczenie obejmuje nieruchomość o statusie budynku mieszkalnego.

Poza tym właściciel wywłaszczonej nieruchomości musi być świadomy, że ma pełne prawo do walki o sprawiedliwe odszkodowanie. Podstawowym prawem jest wniesienie odwołania od decyzji organu określającej wysokość przyznanego odszkodowania. Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji. Państwo, jako wywłaszczeni, mają prawo do weryfikacji poprawności sporządzenia operatu szacunkowego, jak też do otrzymania wyjaśnień dotyczących wątpliwych kwestii związanych z wyceną nieruchomości.

Zajęcie czasowe nieruchomości

W przypadku realizacji inwestycji drogowych może mieć miejsce tzw. małe wywłaszczenie. Dochodzi do niego w sytuacji, kiedy inwestor ze względu na siłę wyższą lub nagłą potrzebę zapobieżenia powstania znacznej szkody musi przeprowadzić określone prace na działkach znajdujących się poza pasem drogowym. Działania te nie wymagają jednak stałego wywłaszczenia nieruchomości. Oczywiście inwestor musi pozyskać zezwolenie na czasowe zajecie nieruchomości. Często jest ono ujęte w wydanej wcześniej decyzji ZRID. Czy Państwo jako jej właściciele mogą się sprzeciwić wejściu inwestora na Państwa działkę? Niestety w tym przypadku obowiązują takie same zasady jak przy stałym wywłaszczeniu, tj. Państwo mają obowiązek udostępnić swoją nieruchomość. W przypadku sprzeciwu inwestor będzie mógł na nią wejść w asyście policji.

Zwrot nieruchomości zajętej czasowo

Inwestor, który zakończył prace na zajętej czasowo nieruchomości, ma obowiązek bezzwłocznego jej opuszczenia. Co istotne, przed jej opuszczeniem musi uporządkować teren działki i doprowadzić do stanu sprzed rozpoczęcia prac. Oczywiście nie zawsze – ze względu na charakter przeprowadzonych prac – będzie to możliwe. W uzasadnionych przypadkach właścicielom zajętej czasowo nieruchomości przysługuje odszkodowanie. Szerzej na ten temat przeczytają Państwo w artykule „Małe wywłaszczenie” – prawa i obowiązki właścicieli nieruchomości”.