Komu przysługuje odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości zajętych pod budowę drogi?

Wywłaszczenie na mocy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID) uprawnia wywłaszczonych do odszkodowania. Komu przysługuje rekompensata i czy mogą Państwo na nią liczyć nawet wtedy, kiedy jesteście jedynie najemcą lub dzierżawcą nieruchomości?

Wywłaszczenie za słusznym odszkodowaniem

Kwestię odszkodowania z tytułu wywłaszczenia ujęte są w dwóch istotnych aktach prawnych.

Pierwszym z nich jest Konstytucja RP. Art. 21 ust. 2 jasno wskazuje, że wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne za słusznym odszkodowaniem.

Odszkodowanie za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID gwarantuje także specustawa drogowa, która jest również podstawą do wydania ww. decyzji. W 3 rozdziale tego aktu prawnego zostały określone warunki wypłaty rekompensaty dla wywłaszczonych.

Komu przysługuje odszkodowanie za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID?

Wymieniowa wcześniej Specustawa drogowa określa dokładnie podmioty, którym przysługuje odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia przy budowie drogi. Zgodnie z jej art. 12 ust, 4f prawo takie przysługuje:

• dotychczasowym właścicielom nieruchomości;
• użytkownikom wieczystym nieruchomości;
• osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe.

Ograniczone prawa rzeczowe do wywłaszczanej nieruchomości

O ile dwie pierwsze grupy uprawnionych są z reguły zrozumiałe, o tyle wątpliwości wywłaszczonych mogą budzić ograniczone prawa rzeczowe. Warto pamiętać, że ustawy określają zamknięty katalog tego rodzaju praw, do których należą:

• użytkowanie;
• służebność;
• służebność osobista;
• zastaw;
• zastaw rejestrowy;
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
• hipoteka.

Warto też zwrócić uwagę na pojęcie osoby w kontekście ograniczonego prawa rzeczowego, gdyż jest nią każdy, kto posiada zdolność prawną (zarówno osoby fizyczne, jak też prawne). Do tej grupy należą również jednostki organizacyjne posiadające zdolność prawną na mocy ustawy (chociażby spółka jawna).

Jeśli posiadacie Państwo któreś z powyższych praw do wywłaszczonej nieruchomości w momencie, kiedy decyzja ZRID stała się ostateczną, przysługuje Państwo prawo do odszkodowania z tego tytułu.

Uprawnieni w księdze wieczystej Wszystkie podmioty uprawnione do odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości wpisane są do księgi wieczystej. Odpowiednio: – właściciele i wieczyści użytkownicy – w dziale II – osoby posiadające ograniczone prawo rzeczowe – w dziale III – osoby, którym przysługuje zabezpieczenie hipoteczne – w dziale IV

Obciążenie wywłaszczonej nieruchomości prawem dożywocia

Wyjątkową sytuacją jest ustanowienie dożywocia na wywłaszczonej nieruchomości. Przykładowo może do niej dojść w momencie przeniesienia przez rodziców praw własności do rodzinnego domu na potomka z jednoczesnym zaznaczeniem własnego prawa do dożywotniego mieszkania w nim.

Decyzja ZRID powoduje wygaśnięcie prawa dożywocia. Jednak osobom, którym takie prawo przysługiwało, należy się również odszkodowanie za wywłaszczenie.

Grupą osób, którym nie przysługuje odszkodowanie za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID, są osoby, które były jedynie najemcami lub dzierżawcami wywłaszczonej nieruchomości. Nawet wtedy, kiedy najem czy dzierżawa wiązały się z wysokimi nakładami na nieruchomość.

W takim przypadku jedynym rozwiązaniem jest egzekwowanie poniesionych nakładów od właściciela nieruchomości w postępowaniu cywilnym.

Ciężar dowodu w postępowaniu o odszkodowanie za wywłaszczenie

Osoba ubiegająca się o odszkodowanie za wywłaszczenie przy budowie drogi musi udowodnić swoje prawa do nieruchomości. Z reguły wystarczy w tym celu przedstawić wydruk z systemu ksiąg wieczystych.

Jeśli Państwa prawo do nieruchomości nie zostało ujęte w księgach wieczystych, należy zawnioskować w sądzie wieczystoksięgowym o uzgodnienie wpisów księgi wieczystej z aktualnym stanem prawnym.

W tym celu muszą Państwo w pierwszej kolejności pobrać z urzędu gminy wypis z ewidencji gruntów obejmujący wywłaszczaną nieruchomość.

W przypadku nabycia prawa do nieruchomości w formie spadku wystarczającym dowodem będzie prawomocne postanowienie sądu o jego nabyciu lub poświadczone notarialnie dziedziczenie.

Prawa osób wywłaszczanych

Znajomość prawa do odszkodowania jest bardzo istotna dla osób wywłaszczonych. Szczególnie w przypadku, jeśli uprawnienie do wypłaty rekompensaty nie jest oczywiste, np. w sytuacji dożywotniego prawa do nieruchomości.

Świadomość, że to ubiegający się o wypłatę odszkodowania musi udowodnić swoje prawa do nieruchomości, znacznie ułatwi otrzymanie zadośćuczynienia.