Odszkodowanie za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID

Osobom, które zostały zmuszone do opuszczenia swoich nieruchomości na mocy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID), przysługuje odszkodowanie za utracone mienie. W jakim czasie powinno być wypłacone? Kto ustala jego wysokość? Czy bezzwłoczne opuszczenie przez Państwa nieruchomości wpływa na wysokość otrzymanego odszkodowania?

Odszkodowanie na mocy decyzji ZRID

Podstawą do wypłaty odszkodowania za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID jest decyzja ustalająca wysokość należnego odszkodowania. Wydaje ją organ I instancji w ciągu 30 dni od momentu, kiedy sama decyzja ZRID stała się ostateczna. Ma to miejsce w przypadku, kiedy Państwo – jako strona postępowania – nie wniosą od niej odwołania. Termin na jego wniesienie wynosi 14 dni.

Jeśli jednak decyzja ZRID miała nadany rygor natychmiastowej wykonalności, organ ma obowiązek ustalenia wysokości odszkodowania w 60-dniowym terminie. Ten liczony jest od dnia nadania decyzji ww. rygoru.

Czym jest operat szacunkowy?

Skoro to organ wydaje decyzje o wysokości przyznanego odszkodowania, to na jakiej podstawie dokonuje wyceny wywłaszczonej nieruchomości?

W tym przypadku ma zastosowanie Ustawa o gospodarce nieruchomościami, która jasno wskazuje, że podstawą oszacowania wysokości odszkodowania jest opinia rzeczoznawcy majątkowego w sprawie wartości wywłaszczanej nieruchomości.

Państwo, jako strona wywłaszczona, mają prawo zlecić przygotowanie operatu szacunkowego innemu rzeczoznawcy majątkowemu. Opracowana dla Państwa wycena nieruchomości musi być włączona do materiału dowodowego prowadzonego postępowania administracyjnego. W przypadku znacznych różnic w wycenach, operat szacunkowy przygotowany na Państwa zlecenie może mieć istotny wpływ na ustalenie sprawiedliwej wartości odszkodowania.

Wysokość odszkodowania za wywłaszczenie pod drogi

Przyznane odszkodowanie powinno odpowiadać wartości wywłaszczanej nieruchomości. W ustalaniu jego wysokości organ bierze pod uwagę stan wywłaszczanego majątku w momencie wydania decyzji ZRID oraz jego wartość rynkową na dzień, w którym wydaje decyzję o wysokości odszkodowania.

W kontekście wartości rynkowej warto wiedzieć, że – zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego (sygn. akt. I OSK 4132/18) – rzeczoznawca dokonujący wyceny powinien oszacować wartość nieruchomości na podstawie danych z rynku lokalnego. Jeśli te są niewystarczające, wycena powinna być poszerzona o analizę regionalnego rynku nieruchomości. Kiedy jednak rynek regionalny również nie dostarczy rzeczoznawcy niezbędnych danych, ten powinien sugerować się w wycenie przeznaczeniem nieruchomości przeważających wśród gruntów przyległych do wywłaszczanego mienia.

Dlatego podczas weryfikacji sposobu wyceny nieruchomości, a tym samym wysokości przyznanego odszkodowania, powinni Państwo zwrócić szczególną uwagę na dane rynkowe, jakie zostały wykorzystanie w oszacowaniu wartości.

Jak podwyższyć odszkodowanie za wywłaszczenie pod budowę drogi?

W skutek działań, jakie zostaną podjęte na nieruchomości zaraz po jej wywłaszczeniu, jej wartość może ulec zwiększeniu. Taka zmiana będzie miała bezpośrednie przełożenie na wysokość przyznanego odszkodowania.

W takim przypadku w jej wycenie uwzględnia się sposób użytkowania wynikający z przeznaczenia wywłaszczanego mienia.

Wywłaszczani powinni opuścić nieruchomość objętą wywłaszczeniem w ciągu 120 dni od dnia wydania decyzji ZRID. Jednak szybsza wyprowadzka może się Państwu opłacić.

Jeśli wydadzą Państwo nieruchomość w ciągu 30 dni, przyznane Państwu odszkodowanie zostanie powiększone o 5% jego wartości. Aby móc skorzystać z tego przywileju, warto pamiętać, że wspomniane 30 dni liczone jest od dnia:

• doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji ZRID
• doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji ZRID rygoru natychmiastowej wykonalności
• w którym decyzja ZRID stała się ostateczna.

Co ważne, wydanie nieruchomości w ww. terminie i skorzystanie ze zwiększonego odszkodowania leży wyłącznie w gestii wywłaszczanego.

Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 kwietnia 2019 r. (sygn. akt I OSK 2027/18) organ nie ma ustawowego obowiązku pouczania dotychczasowego właściciela nieruchomości o jego uprawnieniu do uzyskania powiększonej wartości odszkodowania.

Inny przypadkiem, w którym wysokość odszkodowania za wywłaszczenie może być zwiększona, jest sytuacja, kiedy na nieruchomości objętej decyzją ZRID znajduje się budynek mieszkalny lub budynek, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny. Wówczas organ powinien wypłacić dodatkowe 10 000 zł, które mają pokryć koszty związane z przeprowadzką wywłaszczonych do nowego lokalu.

Termin wypłaty odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości

Inwestor wypłaca wywłaszczonym przyznane odszkodowanie w ciągu 14 dni liczonych od momentu uzyskania przez decyzję o jego przyznaniu statusu ostatecznej. Oznacza to, że Państwo powinni otrzymać należną kwotę maksymalnie w ciągu 3-4 miesięcy od wydania decyzji o wywłaszczeniu.

Niestety praktyka wskazuje, że w wielu przypadkach ten termin nie zostaje zachowany, a osoby, które zostały pozbawione nieruchomości, nie dysponują również środkami finansowymi, które pozwoliłyby im na znalezienie nowego lokum.

Jak uzyskać sprawiedliwe odszkodowanie za wywłaszczenie pod drogę?

Wbrew pozorom wydanie decyzji ustalającej wysokość przyznanego odszkodowania za wywłaszczenie nie musi kończyć postępowania.

Jeśli wartość przyznanego odszkodowania nie jest dla Państwa zadowalająca, mają Państwo prawo się odwołać od wydanej decyzji.

W przypadku wątpliwości dotyczących poprawnej wyceny wartości, mogą Państwo również przedłożyć operat szacunkowy sporządzony na Państwa zlecenie.

Natomiast jeśli nie otrzymali Państwo wypłaty odszkodowania w określonym ustawowo terminie, mogą Państwo wnieść stosowne ponaglenie.

Jak widać, Państwo jako wywłaszczeni, mają do dyspozycji szereg kroków prawnych zmierzających do uzyskania sprawiedliwego odszkodowania za wywłaszczone mienie. Jednak, żeby z nich skorzystać, trzeba mieć świadomość, że mają Państwo do nich prawo. Dlatego już od samego początku warto interesować się biegiem postępowania dotyczącego wydania decyzji ZRID obejmującą Państwa nieruchomość.